30.5.13

Ο βίος και το έργο του Κ. Π. Καβάφη


της Ελπίδας Πασαμιχάλη




kavafis-lefkoma“Στο μεσόφωτο του αρχοντικού σπιτιού του προσπαθούσα να διακρίνω τη μορφή του. Ανάμεσα μας είναι ένα μικρό τραπεζάκι, γεμάτο ποτήρια με χιώτικη μαστίχα και ουίσκι – και πίνουμε. Μιλούμε για πλήθος πρόσωπα κι ιδέες, γελούμε, σωπαίνουμε και πάλι αρχίζει με κάποια προσπάθεια, η κιυβέντα. Εγώ πολεμώ να κρύψω στο γέλιο τη συγκίνηση και τη χαρά μου. Να ένας άνθρωπος μπροστά μου άρτιος, που τελεί τον άθλο της τέχνης με υπερηφάνια και σιωπή, αρχηγός αρημίτης, κι υποτάσσει την περιέργεια, τη φιλοδοξία και τη φιληδονία στον αυστηρό ρυθμό μιας επικούρειας ασκητικής. (….) Η φωνή του είναι γεμάτη ακκισμούς και χρώμα -και χαίρουμαι με τέτοια φωνή να διατυπώνεται η πονηρή, όλο κοκεταρία βαμμένη, στολισμένη γραία αμαρτωλή ψυχή του.(…) Ο Καβάφης είναι από τα τελευταία άνθη ενός πολιτισμού. Με διπλά ξεθωριασμένα φύλλα με μακρύ ασθενικό κοτσάνι, δίχως σπόρο”. Αυτό το υπέροχο, γλαφυρό, διεισδυτικό και ουσιαστικά προφητικό κείμενο φέρει την υπογραφή του Νίκου Καζαντζάκη και είναι μέρος άρθρου που δημοσίευσε στη εφ. Ελεύθερος Λόγος (15 Απριλίου 1927) με τίτλο “Ο Αλεξανδρινός ποιητής Καβάφης. Από τα τελευταία άνθη ενός πολιτισμού”, μετά από επίσκεψή του στο σπίτι της οδού Λειψίας και συνάντησή του με τον ποιητή.
Ξαναδιαβάζοντας αυτό το κείμενο σήμερα, 150 χρόνια από τη γέννηση και 80 χρόνια από τον θάνατο του κορυφαίουΑλεξανδρινού ποιητή, δεν μπορεί να μην θαυμάσει κανείς τη διορατική ματιά του Καζαντζάκη και την αναφορά στην “γεμάτη ακκισμούς και χρώμα φωνή” του, ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό της ίδιας της καβαφικής ποίησης, στο οποίο αρκετά χρόνια αργότερα εστίασε και ο Βρετανός ποιητής Γ.Χ. ΄Ωντεν. Στο ερώτημα “Τι είναι εκείνο που υπάρχει στα ποιήματα του Καβάφη;” απαντά «Είναι κάτι που θα μπορούσα μόνο να το ονομάσω, πολύ ανεπαρκώς, έναν τόνο φωνής, μια προσωπική εκφορά… Διαβάζοντας ένα ποίημα του Καβάφη νιώθω ότι αυτό το ποίημα αποκαλύπτει ένα πρόσωπο που βλέπει τον κόσμο από μια μοναδική προοπτική»
Παρά το γεγονός ότι ο Κ.Π. Καβάφης είναι σήμερα ο πιο πολυμεταφρασμένος και διεθνώς αναγνωρισμένος Έλληνας ποιητής, παρά το γεγονός ότι η διαχρονικότητα και αντοχή της καβαφικής ποίησης στο χρόνο αγγίζει τα όρια του κλασσικού, επιβεβαιώνοντας αυτό που λέει για τον ποιητή ο Νάνος Βαλαωρίτης ότι “ «Δεν ήταν ο Καβάφης που προηγήθηκε της εποχής του, είναι η σύγχρονη εποχή εκείνη που του έμοιασε…» ,  εν τούτοις η ποιητική αναγνώριση γι αυτόν όσο ζούσε, κάθε άλλο παρά ήταν δεδομένη.  Ένα πλήθος από αναγνωρισμένους ελλαδίτες ποιητές της εποχής του, τον αποδοκίμασαν, ακόμη και τον λοιδώρησαν, ενοχλημένοι κυρίως από την σταθερή του απόφαση να γράφει ελεύθερο στίχο και όχι με ρίμα δηλαδή ομοικαταληξία όπως ήταν η κυρίαρχη τάση εκείνης της εποχής.
Κορυφαίος και αναγνωρισμένος  ποιητής της εποχής ο Κωστής Παλαμάς άσκησε εναντίον του δριμύτατη πολεμική λέγοντας  μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του στην “Οθόνη” το 1924  “Για ποιητής…. Δεν ξέρω, ίσως να κάνω λάθος… Μάλλον για ρεπορτάζ μοιάζουν τα γραφτά του”, ενώ την ίδια χρονιά ο Ψυχάρης τον είχε χαρακτηρίσει “Καραγκιόζη της δημοτικής” …
Από την πλευρά του ο Καβάφης σε συνέντευξή του στον αλεξανδρινό “Ταχυδρόμο”  απαντώντας στο ερώτημα ότι “Ο κ.Παλαμάς δεν έχει την εκτίμησιν σας;” απάντησε:  “Ο κ. Παλαμάς, φίλε, είναι μεγάλος λυρικός ποιητής… μα του Καβάφη δεν του αρέσει η λυρική ποίησις. Η ενθουσιώδης ποίησις δεν με ελκύει”. Σε σχετική ερώτηση για την ομοιοκαταληξία είπε  : “Η ρίμα είναι δεσμός, αλλά και ευκολία. Η ρίμα φέρνει κάποτε και μίαν ιδέαν… Εγώ δεν θεώρησα ποτέ την ομοιοκαταληξία ως απαραίτητον δια τον ελληνικόν στίχον. Κόσμημα ναι”.
kavafis-lefkoma02Όλες οι παραπάνω πληροφορίες, μεταξύ των οποίων και η καθοριστική πρώτη δημόσια εγκωμιαστική κριτική από τον Γρηγόριο Ξενόπουλο,  καθώς  και πλήθος άλλες για τη ζωή και το έργο του Καβάφηπεριλαμβάνονται στο εξαιρετικό λεύκωμα Ο Βίος και το Έργο του Κ. Π. Καβάφη του Δημήτρη Δασκαλόπουλου και της Μαρίας Στασινοπούλου το οποίο επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, δέκα χρόνια μετά την αρχική του έκδοση και με την ευκαιρία της φετινής διπλής επετείου του ποιητή.
Το λεύκωμα Ο βίος και το έργο του Κ. Π. Καβάφη που στην ουσία είναι γραμμένο με τη μορφή  διευρυμένου  χρονολόγιου,  παρακολουθεί σε χρονολογική σειρά τα γεγονότα της ζωής του ποιητή, την αφετηρία και την εξέλιξη της ποίησής του, τις προσωπικές του αντιδράσεις απέναντι στην ανθρώπινη μοίρα, απέναντι στον έρωτα και το θάνατο. Αξιοποιεί την πλουσιότατη καβαφική βιβλιογραφία και  όλα τα καινούργια στοιχεία που ήρθαν στο φως για τη ζωή και το έργο του ποιητή κατά τα τελευταία σαράντα χρόνια. Στις σελίδες του καταγράφονται πληροφορίες από το «Αρχείο Καβάφη» και παρατίθενται αποσπάσματα από σπάνια περιοδικά και δυσεύρετες εφημερίδες, καθώς και από επιστολές.
Η πλούσια εικονογράφηση που συνοδεύει το κείμενο (φωτογραφίες, σκίτσα, γελοιογραφίες, χειρόγραφα) ανασυνθέτει το κλίμα της εποχής και αποτυπώνει την προσπάθεια της ελληνικής κριτικής να προσλάβει και να αναγνωρίσει την αξία της καινοφανούς ποίησης του Καβάφη. Το βιβλίο περιλαμβάνει πλήρη καβαφική εργογραφία και την εκτενέστερη και πιο ενημερωμένη μέχρι σήμερα επιλογή διεθνούς βιβλιογραφίας, ενώ συμπληρώνεται με ανθολογία του συνόλου της ποιητικής παραγωγής τουΚαβάφη, καθιστώντας έτσι το βιβλίο ένα χρήσιμο και σύγχρονο «εργαλείο» στη μελέτη του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή.
Εκτός από τα βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία στις σελίδες αυτής της έκδοσης μπορεί κανείς να βρει όλες τις σχετικές πληροφορίες για την Αλληλογραφία E.M. Foster – Καβάφη, με επιμέλεια PeterJeffrys, τον Κατάλογο των σωζόμενων βιβλίων της βιβλιοθήκης Καβάφη από τη Μιχαήλα Καραμπίνη-Ιατρού, τα Αφιερώματα και τις  ειδικές μελέτες και, τέλος, αναφορά στην  απόκτηση του Αρχείου Καβάφη από το Ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης το 2012. Η έκδοση είναι αφιερωμένη στονΜάνο Χαριτάτο, στον οποίο χρωστάμε το Αρχείο ΕΛΙΑ, ενώ γίνεται μνεία και   στη «Μνήμη Στρατή Τσίρκα και Γ.Π. Σαββίδη, που μας έμαθαν να διαβάζουμε σωστότερα τον Καβάφη»
Το λεύκωμα Ο βίος και το έργο του Κ.Π. Καβάφη δομημένο με τη μορφή χρονολογίου δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να συγκροτήσει, να ταξινομήσει και φυσικά να εμπλουτίσει  πολλές σκόρπιες πληροφορίες που αναφέρονται στο πρόσωπο του μεγάλου ποιητή, προσφέροντας έτσι ένα ανεκτίμητο  εγχειρίδιο τόσο για τους  μελετητές και τους ειδικούς όσο και για τους απλούς αναγνώστες και λάτρεις του έργου του. Παρά την αυστηρή του συγκρότηση και τον μεγάλο όγκο πληροφοριών που προσφέρει, χαρακτηρίζεται από γλαφυρότητα και παραστατικότητα προσφέροντας μια ανεκτίμητη και αυτοτελή λογοτεχνική απόλαυση.

kavafis-lefkoma02INFO
Ο βίος και το έργο του Κ. Π. Καβάφη
 Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Μαρία Στασινοπούλου
 Εκδόσεις Μεταίχμιο 2013
Σελ. 200, Τιμή € 22, 00
  


Κ.Π. ΚΑΒΑΦΗΣ , ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Φόρο τιμής στο φετινό Έτος Καβάφη αποτελεί και η έκδοση “Τα Ποιήματα, Κ. Π. Καβάφης” από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Τείχη, Θερμοπύλες, Τα Άλογα του Αχιλλέως, Η Κηδεία του Σαρπηδόνος, Φωνές, Ιθάκη, Αλεξανδρινοί Βασιλείς, Καισαρίων, συνολικά 154 εμβληματικά ποιήματα του καβαφικού “κανόνα” περιλαμβάνονται σε αυτή την επετειακή έκδοση.  Συνοδεύεται από το CD του ΝίκουΞυδάκη Rue Lepsius, Μουσική προσωπογραφία του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη σε ποίηση του Διονύση Καψάλη.

kavafis-lefkoma03INFO
Κ. Π.Καβάφης
Τα Ποιήματα
Εκδόσεις Μεταίχμιο 2013
Σελ. 208, Τιμή € 14,40  





Σχετικά Θέματα

Δεν υπάρχουν σχόλια: